Sümela Manastırı Tarihçesi, Nerede, Freskler, Giriş Ücreti, Ziyaret Saatleri

 

Trabzon’da yer alan tarihi Sümela Manastırı, yüzyıllardır şehrin simgesi haline gelmiştir. Dağ yamaçlarında yer alan manastır, deniz seviyesinden 1150 metre yükseklikte yer alıyor. Dünyaca ünlü Tibet tapınaklarına benzeyen bir havaya sahip olan Sümela Manastırı bu özelliğiyle ziyaretçilerine harika manzaralar yaşatıyor.

Özellikle güneş vurduğunda manzarasıyla etkileyen manastır, dik bir uçuruma zorluklarla yapılmış bu yerin tarihi değerini gösteriyor. Sadece orman manzarası değil burnunuza gelen çam kokusunu ve diğer bitkilerin kokusunu sonuna kadar hissedebilirsiniz. Tarihi Sümela Manastırı’na 100 basamaklı dar merdivenleri çıkarak ulaşabilirsiniz.

Sümela Manastırı Hakkında Bilgi

Bir kilise kompleksi olan manastırın yapım tarihinin ise Bizans uygarlığı sırasında olduğu düşünülüyor. Bizans İmparatoru 1. Theodosius M.S 365 – 395 yılları arasında yapıldığı tahmin ediliyor. Ayrıca kuruluşu ve manastıra çevrilmesi hakkında da pek bilgi yok. Manastırın bulunduğu konumun iyi bir noktada olması nedeniyle 14. Yüzyıl Türkmen akınlarına karşı koruyucu bir yer olarak kullanılmıştır.

Osmanlı’nın burayı fethinden sonra Sümela Manastırı, olduğu haliyle kullanılmaya devam edilmiştir. Birçok padişah döneminde diğer yerlerde olduğu gibi manastıra ayrıcalıklar tanınmıştır. Hatta Yavuz Sultan Selim şehzadeliği döneminde buraya hediye niteliğinde iki şamdan vermiştir. 1916 – 1918 yılları arasındaki Rus işgali nedeniyle manastır, bağımsız bir Pontus Devleti kurmak isteyen Ruslar tarafından karargah olarak kullanılmıştır.

Burada kalan Hıristiyanlar nüfus mübadelesi ile Yunanistan’a gönderildikten sonra Sümela Manastırı da konumunu ve etkisini yitirmiştir. 1923 yılından sonra ise manastır tamamen boşaltılmıştır. 15 Ağustos 2010 yılında ise Türkiye’nin izniyle yıllar sonra ilk kez ayin düzenlenmiştir. Manastırın diğer adı Panagia Sumela (Sümela Meryemi), Theotokos Sümela ve Meryem Ana olarak da anılıyor.

UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer almayı başaran bu tarihi eser, keşiş yetiştiren bir okul görevi görüyordu. 2015 yılında başlayan restorasyonlar ile merdivenler ve su kemeri işlevsel hale getirilmiştir. Bu restorasyonla 300 metrelik yürüyüş yolu ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca restorasyon sırasında 4 bin ton kaya ortadan kaldırılmıştır.

Restorasyonla ortaya çıkarılan en önemli tarihi eserler arasında cennet ve cehennem, ölüm ve yaşam gibi fresklerin yanı sıra Çile Odası, Gözetleme Şapeli, gizli geçitle ulaşılabilen bir şapel bulunuyor. Ziyaretiniz sonrasında Altındere Vadisi’ndeki milli park tesislerinde kısa bir dinlenme yapabilir ve sonrasında gezi turunuza devam edebilirsiniz.

Sümela Manastırı’nın Bölümleri Nelerdir?

Geniş bir alan üzerine inşa edilen  Sümela Manastırı’nın 7 adet bölümü bulunuyor. Bu bölümler şunlardır:

• Ana Kaya Kilisesi
• Şapel
• Mutfak
• Öğrenci Odaları
• Misafirhane
• Kütüphane
• Kutsal Ayazma

Sümela İsminin Anlamı Nedir?

Sümela Manastırı’nın aldığı isim için iki görüş bulunuyor. Birincisi siyah anlamına gelen “melas” sözcüğüdür. Siyah kelimesini ise inşa edildiği siyah dağlardan aldığı düşünülüyor.

Sümela Manastırı Mimari Özellikleri

Sümela Manastırı freskler açısından oldukça zengindir. Bu fresklerde ise Trabzon İmparatoru 3. Aleksios’a çok fazla yer verilmiştir. Bu nedenle manastırın gerçek kurucusunun 3. Aleksios olduğu da düşünülüyor.

Sümela Manastırı’nın inşa edildiği alana bakıldığında su kemeri ile su kaynağı olan bir yer olduğu görülüyor. Fakat kemerin büyük bir kısmı yıkılmıştır. Manastırın ana girişine uzun bir merdiven aracılığıyla giriş yapılıyor.

Muhafız odaları ilk girişte ziyaretçilerini karşılıyor. Muhafız odalarında yer alan merdivenler ise iç avluya inebilmenizi sağlıyor. Sağ kısımda kütüphane, misafir ve keşiş odaları yer alıyor. Solda da çeşitli kilise binaları bulunuyor. Türk kültürünün izlerini görebileceğiniz avluda dolaplar, ocaklar ve hücreler oldukça ilgi çekiyor.

Sümela Manastırı Freskleri

Sümela Manastırı’nda ziyaretçilerin en çok ilgisini çeken nokta fresklerdir. Bu freskler birçok konuları içeriyor. Şapel ve kaya kilisende fazlaca görebileceğiniz freskler de dikkat çekicidir. 3. Aleksios dönemine ve 18. Yüzyıla tarihlenen freskler yer almaktadır. Yakın tarihte yapılan yenilemeler nedeniyle 18. Yüzyıl freskleri ile manastır en zengin dönemini yaşamıştır. Fresklerdeki betimlemeler daha çok Hz. İsa, Hz. Meryem ve İncil’den alınan sahneleri içeriyor. Manastırdaki diğer freskler şunlardır:           

Mağara Tapınak Duvarı Dış Yüzü

Dünyanın yaratılışı

• Dört sahnelik bir fresktir. İlk sahnede yaratılan yeryüzünün boş olduğunu betimlemek için koyu tonlarındaki renkler kullanılmıştır.
• Okyanuslar, dağlar ve tepeleri andıran çizimler vardır. Adem ve Havva’nın yaratılışı burada görülebilir.
• İkinci sahnede de dünyanın yaratılışı devam etmektedir.
• Üçüncü sahnede Hz. İsa’nın betimlemeleri görülüyor.
• Dördüncü sahnede ise güneş, ay, yıldızlar, yeryüzündeki hayvanlar vardır.

Hz. Adem ve Hz. Havva’nın Yaratılışı

• Altı sahnelik bir fresktir. İlk sahnede Hz. İsa kaftanıyla görülüyor. Başının çevresinde tanrısallığını anlatan bir hale vardır. Eğilmiş bir durumda resmedilen Hz. İsa burada Hz. Adem’in yaratılışını görmektedir.
• İkinci sahnede çıplak olarak resmedilen Hz. Adem cennette olduğu görülüyor. Burada dünya hayvanları da bulunmaktadır. Aynı zamanda Hz. Adem’in kaburga kemiğinden Hz. Havva’nın yaratılışı anlatılıyor.
• Üçüncü Sahnede de hikaye devam ediyor. Hz. İsa, Adem ve Havva’yı karşılıyor. Burada yasak meyvenin yenilmesi resmedilmiştir.
• Dördüncü sahnede Adem cennette yalnız kalmıştır. Bunun sebebi üçüncü sahnede anlatılan, Havva’nın yasak meyveyi yemiş olmasıdır.
• Beşinci sahnede Hz. İsa bu olay için Adem ve Havva’yı sorguluyor. Yasak meyvenin yenmesi sonucunda Adem ve Havva artık birbirlerinin açık yerlerini görebiliyordu. Bu nedenle açık kısımlar incir yaprağıyla kapatılması resmedilmiştir. Devamında Adem ve Havva’nın cennetten kovulması anlatılıyor.
• Altıncı sahnede cennetin kapısında Adem ve Havva’nın geri dönüşünü engellemek için kılıç tutan Kerubim meleği bulunuyor. Yeryüzünde resmedilen Adem ve Havva, Allah’ın sunduğu imkanlar ile dünya yaşamına yavaşça alışıyor.

Kayın’ın Kardeşi Habil’i Öldürmesi

• Bu freskte Kayın ve Habil’in mücadelesi Kayın’ın Habil’i öldürmesi anlatılıyor. İki kardeş Allah’a kurban sunduğu gözlemleniyor. Fakat Allah sunulan sunaklardan Habil’inkini kabul ederken Kayın’ınkini kabul etmemiştir. Sahne içinde Habil’in koyun otlattığı da görülüyor. Daha sonra Kayın kardeşini yere yatırarak elindeki sopayla başına vuruyor.

Hz. İsa’nın Dirilişi

• İsa bu freskte etrafına ışık saçarak ve elindeki mızrakla göğe yükselirken melekler de buna tanık oluyor. Bu göğe yükseliş Hz. İsa’nın çarmıha gerildikten sonra yeniden dirilmesini anlatıyor. Bu fresk 12. Yüzyıldan kalma bir eserken 16. Yüzyıla yeni ögelerin eklenmesiyle zenginleştirilmiştir.

Şüpheci Thomas

• Diriliş sahnesinden sonra gelen bu fresk, havari Thomas’ın karşısına Hz. İsa çıkıyor. Fakat Thomas onun Hz. İsa olup olmadığından şüpheleniyor. Thomas Hz. İsa’daki yaralara dokunurken resmedilmiştir.

Boş Mezar

• Bu freskteki konu Hz. İsa’nın mezarı başında bekleyen kadınlar ve Cebrail arasında geçiyor. Boşalan mezar sonrasın Cebrail kadınlara onun dirildiğini anlatıyor. Kadınların şaşırması yüzlerinde görülebilmektedir.

2. İznik Konsülü

• Burada kilise hayatının sorunları ve problemleri üzerine tartışmak için bir araya gelen din adamları resmedilmiştir. Boyutu itibarıyla buradaki en büyük fresktir. Freskte yapılan tartışmalar net bir şekilde görülebiliyor.

Körün İyileşmesi

• Bu freskte Hz. İsa ve havarileri vardır. Hz. İsa’nın doğuştan bir körün gözüne dokunması ve körün iyileşmesi anlatılır. Bu fresk aynı zamanda Yuhanna İncili’nde de geçer.

Başkalaşım

• Burada da Hz. İsa’nın insan bedeninden tanrısallık gücüne ulaşması göğe yükselirken resmedilmiştir. Göğe yükselmesi sırasında Hz. Musa ve İlyas peygamber de bulunuyor. Burada Tanrının sesinin duyulması da resmedilmiştir.

Hz. İlyas’ın Hayatı

• Bu freskte Hz. İlyas peygamberin hayatı büyük ölçüde başarılı bir şekilde sığdırılmış olarak anlatılıyor. Sahne 17. Yüzyılda eklenmiştir. Hikaye akışı burada soldan sağa ilerler.

Kitabe

• Bu kitabede manastır ve fresklerin tarihi hakkında bilgiler yer alıyor.

Hz. Meryem’in Ölümü

• Meryem’in ölümü ve göğe yükselişini anlatan bir fresktir. Bir yatakta uzanan Hz. Meryem’in etrafına havariler toplanmıştır.

Güney ve Kuzey Şapeli

Hz. Meryem’in Müjdelenmesi

• Bu sahnede Cebrail, Hz. Meryem’e Allah yoluyla bir oğlu olduğunu ve İsa’yı doğuracağını bildirir. Bu sahne Luka İncili’nde de geçiyor.

Hz. İsa’nın Doğumu

• Bu freskte Hz. Meryem doğum yapmış ve Hz. İsa doğmuştur. Sahnede ebelerin bebeğini yıkadığı görülüyor. Bebekte ise tanrısallık simgeleri görülmektedir. Bu sahne de Luka İncili’nde geçiyor.

Lazarus’un Diriltilmesi

• Bu sahnede 7 havari, Hz. İsa’yı dört gün önce ölmüş olan Lazarus’u diriltirken izliyor. Diriltme olayı detaylı bir şekilde anlatılmıştır.

Hz. İsa’nın Kudüs’e Gelişi

• Burada da Hz. İsa ve havarileri görülebiliyor. Bir Yahudi’nin Hz. İsa’yı görebilmek için ağaca çıktığı resmedilmiştir. Hz. İsa bu Yahudi vergi tahsildarını ağaçtan indirir ve onun evinde kalır. Daha sonra bir sıpa ile Kudüs’e gider.

Hz. İsa’nın Çarmıha Gerilmesi

• İsa burada çarmıha gerilirken belden yukarısı çıplak olarak resmedilmiştir. Onunla birlikte iki suçlu daha resmedilmiştir.

Mağara Tapınak İçi Kuzey Duvarı

Yunus Peygamber

• Burada Yunus peygamberin balık tarafından yutulması ve tekrar balık tarafından karaya atılması anlatılıyor. Bu sahnede elinde bir rulo kağıt tuttuğu görülüyor.

Hz. Meryem, Hz. İsa, Piskoposlar ve Hıristiyan Şehitler

• Bu freskte hikaye coşkunluğu görülebiliyor. Hristiyanlık adına şehit olmuş kişiler, tahtta oturan Hz. İsa ve Meryem sahnelendirilmiştir. Sahnedeki tüm karakterlerin kıyafetleri dönemi yansıtıyor.

Hz. İsa’nın Havarilerini Seçmesi

• İsa bu sahnede elinde parşömen kağıdı tutuyor ve havarileri de ona bakıyor. Bu sahnenin ana konusu havarilere çeşitli yetkilerin ve görevlerin verilmesidir.

Hz. İsa ve Meryem İkonası Önündeki Kral ve Piskoposlar

• Burada 10 piskoposun dua Hz. İsa ve Meryem ikonası önünde dua ettikleri görülüyor.

Mağara Tapınak İçi Doğu Duvarı

Hz. İbrahim ve Melkizedek

• İbrahim burada Kahin ve kral olan Melkizedek önünde diz çökmüştür. Elinde ekmek ve şarap vardır. Kral onu kutsarken ona bir parşömen kağıdı uzatmaktadır.

Mağara Tapınak Tavanı

Hz. İsa ve Havariler

• Kerubim Melekleri Hz. İsa’nın çevresinde resmedilmiştir. Tanrısal bir güçle simgelenen Hz. İsa burada sol elinde kutsal kitabı tutmaktadır.

Hz. Meryem ve Hz İsa

• Bu freskt Hz. Meryem’in kucağın Hz. İsa resmedilmiştir.

Cebrail Başmeleği

• Bu freskte kanatlı, bordo bir pelerin ve kadın suretinde resmedilen Cebrail başmeleği bulunmaktadır.

Aziz İgnatius

• Aziz İgnatius burada iki aslanla mücadele etmektedir. Arkasında da azizler yer almaktadır. Aslanlarla mücadelesine rağmen dik bir duruş sergilemektedir.

Mağara Tapınak Güney ve Batı Duvarları

Hz. Meryem’in Elizabet’i Ziyaret Etmesi

• Meryem’in ve teyzesi Elizabeth’in bu sahnede sarıldıkları görülüyor. Luka İncili’nde geçen bir sahnedir.

Hz. Meryem ve Hz. Yusuf’un Bir Araya Gelmesi

• Yusuf elinde asasıyla görülüyor. Ve burada Hz. Meryem’i sorgular bir davranış içerisindedir. Hz. Meryem ise ona suçsuzluğunu anlatmaya çalışmaktadır.

Aziz Onouphoris ve Lerthos

• Mısır civarında yaşayan yalnız bir aziz olan Onouphoris, yaşamını manastırda geçirerek ölmesinden dolayı bu freskte yer alıyor.

Kutsal Haç Şapeli ve Keşiş Hücrelerinin Yanında Bulunan Şapeller

Hz. İsa’nın Yükselişi

• Bu fresk görünümü itibarıyla Sümela Manastırı’ndaki en görkemli göğe yükseliş freskidir. Bu sahnede havariler ve Hz. İsa’nın annesi ona veda etmektedir.

Saklı Şapel

Hz. Meryem

• Burada Hz. Meryem’in kucağında çocuk halde Hz. İsa vardır. Ve Hz. İsa elinde bir parşömen tutmaktadır. Kahverengi giysilerle resmedilmiştir.

Hz. İsa ve Vaftizi

• Çıplak olarak resmedilen Hz. İsa bu freskte vaftiz edilirken görülüyor. Vaftiz eden kişi ise Vaftizci Yahya’dır. Bu freskte kullanılan teknikler kısıtlı görüldüğü için daha erken bir dönemin eseri olabileceği düşünülüyor.

Hz. İsa ve Başkalaşımı

• İsa burada göğe yükselirken İlyas peygamber ve Musa peygamber de buna tanıklık etmektedir.

Hz. Meryem’in Ölümü

• Freskte Hz. İsa, Hz. Meryem, ruhunu teslim eden bebek ve melekler yer alıyor. Boyama özellikleri bakımından eski dönem bir fresktir.

Hz. İsa’nın Doğumu

• Burada Hz. Yusuf, ebeler, Salome ve Hz. Meryem görülebilmektedir. Konu bütünlüğü tam anlamıyla yoktur.

Kutsal Mendil

• Bu freskte melekler ellerinde bir mendil ile görülüyor.

Aziz Lukas İkonası

• Aziz Lukas’ın yaptığı ve günümüze gelen üç adet “Kutsal Bakire” ikonasından biri Sümela Manastırı’nda yer alıyor. Bu ikonanın birçok hastalığa ve kıtlığa yardımcı olduğu gibi mucizeler oluşturduğuna inanılıyor.
• Sadece bu ikona nedeniyle Sümela Manastırı dünyadan birçok ziyaretçi alıyor. Bu resmin, İnci yazarı Lukas’ın İsa ve Meryem’in yaşadığı dönemde yapıldığı düşünülüyor. Ve Hz. Meryem’in “Benim şefkatim bu resimle beraberdir” sözü de resme olan değeri ve ilgiyi artırıyor. Aynı zamanda büyük bir kanıt oluyor.

Sümela Manastırı Hikayesi (Efsanesi)

Sümela Manastırı kuruluşuna dair olan bir efsane de iki keşişin aynı anda gördüğü rüyalardır. Atinalı Barnabas ve Sophronios rüyalarında manastırın yapıldığı yeri görür.

Fakat bu yerde daha önce Aziz Luka’nın yaptığı Hz. Meryem’in Hz. İsa’yı kollarında tuttuğu kutsal resmi görmüşlerdir. Bu resmin Sümela’da olduğuna dair gördükleri rüya üzerine Trabzon’a yola çıkarlar. Bu iki keşişin yolları Trabzon’da kesişir ve rüyalarını birbirlerine anlatırlar. Bunun üzerine günümüzdeki Sümela Manastırı’nın ilk temelini atarlar.

Sümela Manastırı Nerededir? Nasıl Gidilir?

• Sümela Manastırı, Trabzon’un Maçka ilçesinde yer alıyor. Altındere Vadisi’nde bulunan manastıra ulaşım asfalt bir yoldan gerçekleşiyor. Fakat sonlara doğru 300 metreyi yaya olarak ilerlemeniz gerekiyor.
• Adres: Altındere Mahallesi, Altındere Vadisi, 61750
• Tel 1: 04625311064

Sümela Manastırı Ziyaret Saatleri 2023

Sümela Manastırı restorasyon nedeniyle ziyarete kapalıdır. Fakat Altındere Milli parkı açıktır. Bilet almak için ziyaret saatlerinden 30 dakika önce müzeye ulaşmalısınız. Açıldığı dönemde ziyaret saatleri şunlardır:

• 27 Mayıs – 15 Eylül: 08:00 – 19:00 arası ziyarete açıktır.
• 16 Eylül – 2 Ekim: 08:00 – 18:00 arası ziyarete açıktır.
• 3 Ekim – 26 Mayıs: 08:00 – 17:00 arası ziyarete açıktır.

Sümela Manastırı Giriş Ücreti 2023

Sümela Manastırı 2023 itibarıyla giriş ücreti 300 TL’dir. Altındere Milli Parkı ise 10 TL’dir. Müze kart geçerlidir.

Sümela Manastırı Fotoğrafları

Sümela Manastırı Yol Haritası

Sümela Manastırı Sanal Tur 3D Mekan